İş dünyasına ilişkin kolaylıkların artması hayat kalitemizi artırsa da işlem sayısının artması sebebiyle suçların çeşitleri ve oranında da artış görülmektedir. Bu suçların başlıca bir türü olan online alışveriş sırasında herkesin başına gelebilecek dolandırıcılık suçudur. Birtakım uygulamalar üzerinden kötü niyetli kişiler hukuk dışı yollarla haksız kazanç sağlamakta ve insanları mağdur etmektedirler. Türk Ceza Kanunu bu konuyu şu şekilde ele almıştır.

"Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası verilir."

Ancak bu hüküm dolandırıcılığın basit halini düzenlemiştir. Dolandırıcılık suçunun basit haline uzlaşma hükümleri uygulanmakta ve soruşturma veya kovuşturma aşamasında uzlaşma bürosuna aktarılmaktadır. Öte yandan bir siber suç olan internet üzerinden gerçekleştirilen dolandırıcılık suçu dolandırıcılığın nitelikli halidir ve daha ağır cezayı gerektirir. Bu durumda uygulanacak ceza üç yıldan on yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası şeklindedir. Ayrıca dolandırıcılık suçunun bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle işlenmesi halinde dolandırıcılık suçuna ceza bu sefer uygulanacak hapis cezası alt sınırı dört yıldan, uygulanacak adli para cezasının miktarı ise suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz. Ayrıca yurt dışında işlenen suçlara tekerrür hükümleri uygulanmazken dolandırıcılığın yurt dışında işlenmesi halinde tekerrür hükümleri bu suç için de uygulanmış olur yani suçun infazı sırasında hükümlüye daha ağır tedbirler uygulanır, suçtan indirim oranı daha az olur ve ayrıca denetim süresi daha uzun olur. Bu konuda tüketicilerin internet üzerinden yaptıkları alışverişte dolandırıcılığa maruz kalmaması için dikkat etmesi gereken husus mesafeli satış sözleşmesidir.

Peki yukarıdaki yaptırımları bu şekilde anlatılan dolandırıcılık suçu sebebiyle online alışverişte mağdur olduğumuzda başvurulması gereken haklar nelerdir?

Dolandırıcılık suçu online alışveriş sırasında söz konusu olduğunda iki farklı alanda sürece odaklanmak gerekir. İlki Türk Ceza Kanunu Kapsamında bir suç işlendiği için online alışverişlerimizde dolandırıcılık suçunun mağduru olduğumuzda vakit kaybetmeden suç duyurusunda bulunmak gerektiğidir. Suça ilişkin tüm gerekli ayrıntılar şikayeti almaya yetkili mercilere aktarılmalıdır. Söz konusu yetkili merciler en yakın Cumhuriyet Savcılıkları veya polis karakollarıdır. Ayrıca kaymakamlığa ve mahkemelere gidilerek de dolandırıcılık suçu için ihbarda bulunulabilir. İkinci odaklanılması gereken alan ise hukuki sürecin vakit kaybedilmeden başlatılmasıdır. Zira şüpheli hakkında suç duyurusunda bulunmak kaybedilen paranın tazmini anlamına gelmez. Hukuk süreç başlatılarak görülen ceza dosyasına ilişkin veriler zararın tazmini için yürütülen hukuk dosyasına delil olarak sunulması mağdur için süreci kolaylaştıracaktır. Şüpheli hakkında adli işlemler Türk Ceza Kanunu’na göre yürütülmesiyle birlikte online alışveriş sırasında uğranılan maddi zararın karşılanması ve daha çok mağdur olunmamak adına gerekli adımlar şu şekilde atılmalıdır: Öncelikle dolandırılma banka kartlarını etkiliyorsa derhal söz konusu banka ile iletişime geçilmeli ve kartın iptali istenmeli ya da bankanızın vereceği tavsiyeler üzerine başka tedbirler alınmalıdır. Bir diğer yapılması gereken ise cezai ve hukuki süreç için dolandırılma suçuna ilişkin delil olabilecek tüm belgeler, fişler, ekran görüntüleri gibi veriler saklanmalıdır. Zira bu hem suçun isnadı ve infazı hem de zararınızın tazmini için gerekli elzem kanıtlardır.

Hukuki süreç için neler yapılmalı, hangi yollara başvurulmalıdır?

Öncelikle dolandırılmaya dair veriler ve belgeler hak kaybını açık bir şekilde gösteriyorsa bu belgelerin örnekleri icra dairesine sunularak ilamsız takip başlatılabilir. Tazminat veya paranın iadesine ilişkin dava açılması durumunda süreç daha uzun olabilmektedir. Bu sebeple online alışverişe ilişkin alınmak istenen hizmet veya ürüne karşılık alınan paranın dolandırılarak elden çıkarıldığına dair tereddüte yer vermeyecek derecede açık delillerin olması durumunda dava açılmadan önce ilamsız icra takibi başlatılması sürecin daha süratli sonuçlanmasını sağlayabilir. Ancak online alışverişte uğranılan zararın ispatlanabilmesi için hukuki tahkikat gerekiyorsa o zaman hukuk davası açılarak da hukuki süreç ilerletilebilir. Yine alışveriş sırasında elde edilen delillerin söz konusu açılacak davaya sunulması gerekmektedir. Zararın tazmini için açılacak maddi manevi tazminat davalarında süreç dikkatle takip edilmeli ve cezai tahkikat sonucu elde edilen verilerin hukuk davasına sunulması da dikkat edilmesi gereken önemli bir noktadır.

Açılan ceza davasında da uğranılan zararın tazmini mümkün müdür?

Dolandırıcılık suçu Türk Ceza Kanunu’nda etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı bir suç çeşididir yani dolandırıcılık suçunda şüpheli hakkında kovuşturma başlamadan önce etkin pişmanlık göstererek zararın tazminini yapabilir bu durumda kendisi hakkında ceza üçte iki oranında indirilir. Davayı gören ceza mahkemesi online alışverişte uğranılan zararın tazmini söz konusu olduğunda etkin pişmanlığa karşılık olarak cezayı bu oranda indirmek zorundadır, takdir yetkisi söz konusu değildir. Ancak günümüzde bu suçun işlenişi sadece verileceği vaat edilen ürün veya hizmetin verilmeyip paranın hileyle alınması şeklinde değil istenen ürün yerine kasti olarak bambaşka ya da maddi değeri çok düşük ürünler gönderilebilmek suretiyle de olabilmektedir. Bu durumda online alışveriş sırasında uğranılan zarar için tüketici hakları referans alınmalı ve tüketiciye ilişkin mevzuata bakılmalıdır.

Böyle bir durumla karşılaştığında tüketici olarak nerelere başvurulmalı ve neler yapılmalıdır?

Bu durumda tüketici elindeki ürünün bedeline bakacak ve eğer online alışverişte almak istediği ürünün bedeli 149.000 TL’nin altında ise Tüketici Hakem Heyetine başvuracaktır. Tüketici Hakem Heyetine başvurmak harca tabi değildir. Tüketici Hakem Heyeti yaklaşık 6 ay kadar bir sürede karar verebilmektedir. Gerekli hallerin söz konusu olduğu durumlarda bu süre 6 ay daha uzatılabilmektedir.

Tüketici Hakem Heyetine başvurulduktan sonra olumsuz karar alınması durumunda ne yapılması gerekmektedir?

Bu durumda tüketici söz konusu Tüketici Hakem Heyetine kararına karşı Tüketici Mahkemesine başvuracaktır.

Peki online alışverişte alınmak istenen ürün 149.000 TL’nin üzerinde bir bedele sahipse bu durumda hangi hukuki sürece başvurulmalıdır?

Söz konusu durumda tüketici doğrudan Tüketici Mahkemesinde dava açmalı ve hukuki süreci buradan takip etmelidir. Peki bu suçun başka bir kuruma da başvurabilir mi? Evet, kişi online alışverişte dolandırıcılık suçu için Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığına da müracaatta bulunabilir. Söz konusu bu kurum Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlıdır. Online siteler üzerinden artan dolandırıcılık suçları ile mücadele kapsamında kurum özel olarak ilgilenmektedir. Online alışverişlerimizde bahsi geçen olumsuz durumlarla karşılaşmamak için her zaman dikkat olmakta ve şifrelerimizi kimse ile paylaşmamaya dikkat etmekte fayda vardır.